Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed neemt op 17 juni 2025 ongemerkt deel aan de beschuldigingen.

Michika Takahashi ontdekte via satellietbeelden uit verschillende jaren mogelijke sporen van paleolithische bodems in Noord-Nederland, gebaseerd op herkenning van specifieke vormen en patronen. Om haar bevindingen te bevestigen, nam ze contact op met het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, die haar doorverwezen naar specialisten op het gebied van het midden-paleolithicum. Echter, Archis waarschuwde dat de vindplaats Eemster bij Lheebroek een vervalsing is, veroorzaakt door Vermaning. Uit uitgebreid onderzoek zou zijn gebleken dat de vondsten van Vermaning vals zijn. Daarmee gaat de vertegenwoordiger van het ministerie en de Rijksdienst blindelings achter de beschuldigingen van vervalsing staan.

Publieke opinie speelt een cruciale rol in de Vermaning-zaak.

De controverse rond Tjerk Vermaning en de vermeende vervalsing van archeologische vondsten blijft een complex vraagstuk. Het Drents Museum presenteerde op 8 juli 2018 de tentoonstelling "De Zaak Vermaning", waarin het leven rondom Vermaning centraal stonden. Opmerkelijk was dat de tentoonstelling geen expliciete antwoorden gaf op de beschuldigingen van vervalsing. Desondanks lieten bezoekers in het gastenboek blijken dat zij Vermaning niet als bedrieger zagen, wat de publieke opinie in die periode kan vertegenwoordigen.   

Een opvallend aspect daarna in 2022 was dat de auteurs van het boek “Valsheid in gesteente” met hun publicatie campagne niet bereid waren om in discussie te gaan met de een aantal amateurarcheologen, die als organisatie Vermaning verdedigen. Dit had grote gevolgen voor de berichtgeving in de media na 2022. Journalisten werden vooral beïnvloed door technische gegevens die de valsheid van Vermaning moesten verklaren, en zij namen vaak klakkeloos over wat de auteurs verklaarde in hun persverklaringen. Het ontbreken van een evenwichtig debat met wederhoor betekende dat de andere kant van het verhaal, onderbelicht bleef.   

Het ontbreken van een dialoog met de verdedigers van Vermaning heeft een strategische voordeel. Door de twijfelaars en critici aan de kant schuiven en niet in discussie te gaan was voorkomen dat Vermaning in de media opnieuw een slachtoffer- en underdog-rol kreeg. Het in de media neerzetten van Vermaning als slachtoffer zou de publieke sympathie kunnen vergroten en alles in een ander daglicht zetten. Het vermijden van een debat met de tegenstanders kan een bewuste keuze zijn om de publieke opinie in eigen voordeel te sturen. De media ging min of meer mee in het wegzetten van tegenstanders als ‘onwetend’. Dat was ingezet als tactiek om inhoudelijke discussies te voorkomen.

Door kritische vragen simpelweg te negeren of te bestempelen als onzin, wordt de dialoog afgekapt en blijft de discussie steken in persoonlijke aanvallen en afleidingen. Deze tactiek heeft geleid tot een vervormd beeld. Men ziet de kritische vraagsteller als degene die ruzie zoekt, terwijl de werkelijkheid andersom is. De initiële provocatie of de uitlokking van de ruzie ligt bij degene die de inhoudelijke discussie uit de weg gaat en kritische vragen afwijst of wegzet. Hierdoor wordt het debat vervuild en wordt de mogelijkheid tot een open en eerlijk uitgewogen discussie ernstig bemoeilijkt. Deze strategie ondermijnt de kwaliteit van het publieke debat, versterkt polarisatie en ondermijnt democratische waarden. Dit gebeurde ook na de beschuldigingen over Vermaning in 2022. In dit geval was het ontbreken van een academische titel bij amateurarcheologen het argument voor ‘onwetend’. Ook enkele kritische opmerkingen van collega's uit dezelfde beroepsgroep zijn genegeerd zonder reactie.

De tv-documentaire ‘Een rechtelijke dwaling’ uit 1983 is nooit uitgezonden op tv, omdat er geen mogelijkheid tot wederhoor was met de aanklagers. Prof. Waterbolk en drs. Stapert weigerden medewerking te verlenen aan de documentaire. Daarom besloot de eindredactie om de documentaire niet uit te zenden.

In het artikel “Collateral damage? Hoe de jacht op vervalsers van steentijdartefacten en -vindplaatsen in diskrediet kan brengen” schrijft geoarcheoloog professor Hans Huisman van de Universiteit Groningen dat de auteurs van het boek ‘in hun ijver doorschieten’ en oordelen op basis van ‘te zwak bewijs’. Zijn kritische artikel blijft onbeantwoord door de auteurs van “Valsheid in Gesteente”, aldus Huisman in zijn nawoord bij het artikel.

Door kritische vragen te vermijden, wordt de kans verkleind dat problemen of negatieve zaken aan het licht komen. Zo wordt ook voorkomen dat Vermaning in een slachtofferrol terechtkomt. Het negeren van kritische vragen werd gebruikt om eigen voordeel te behalen.

Ton Schadron.